Kalbinin bütün ızdıraplarını, ruhunun derinliklerinden kopan her feryadı ve sesini dış âleme duyurmak için her neyi varsa hoyratlara döker Kerküklü. Hoyratlarla seslenir insanlar bu yörede sevdiklerine, hoyratlarla hicveder, hoyratlarla hüzünlenir yürekler, hoyratlarla şenlenir meclisler. Bu yüzden, kesik mani de dediğimiz halk edebiyatının bu nazım biçimi en çok öne çıkan ve en çok sevilen şiir tarzıdır Kerkük’te. Şiirin kendisidir, adeta. Zira her Kerküklü ömrünün bir yerinde mutlaka birkaç hoyrat düzmüştür. Yolda, çarşıda, sokakta kulağı ve yüreği her an hoyratlarla doludur. Birçok şair de önce hoyratla başlar şiire. Kısacası hoyrat bir mekteptir Kerkük’te.
Hoyratlar Irak Türkmenlerinin bütün badirelere rağmen Türk kimliğini koruyarak bugünlere gelmesinde önemli bir unsur. Dünyanın belki de en vahşi asimilasyon politikalarına maruz kalan Irak Türkmenlerini ayakta tutan hoyratlardır bu yörede. Hoyratlar Kerkük’te bir taraftan; aşk, gurbet, hasret, hikmet, mizah, hiciv gibi konularla bezenirken bir taraftan da vatan sevgisini, Türklük gururunu ve Türk diline duyulan aşkı terennüm eder. Kendini, öz diliyle dilini de hoyratlarla ifade eder Kerküklü. Kısacası, hoyratlar Kerküklünün sığınağı, Türkçenin de aşılmaz kalesidir Kerkük’te.
Kerkük hoyrat ve manilerinde diğer bütün konuların yanında Türkçenin böylesine yer tutması, işlenmesi boşuna değil, elbette. Türk kimliğinin ve Türkmen varlığının sürekli inkâr edildiği, hatta Araplaştırılmak istendiği bir ortamda katliamlara varan türlü cefalara göğüs germek zorunda kalan Türkmenler çoğu zaman günlük hayatta bile dillerini kullanmalarından dolayı kınanmış, horlanmış, Arapça konuşmaya zorlanmışlardır. Çocuklara okullarda ırkçı sözlerle yüklü Arapça marşlar, sloganlar ezberletilmiş; Kerkük’te 1967’de büyük bir coşkuyla kurulan ve Lâtin harfleriyle Türkçe okuma yazma kursları veren Kerkük Türk Kültür Merkezi, 1978’de, halkın aşırı ilgisi üzerine kapatılmış; Türkçeyle yürütülen basın yayın faaliyetlerine ağır darbeler vurulmuştur. Bütün bunlar Kerküklüde bir dil bilincinin gelişmesini beraberinde getirmiş, Kerküklü ancak kendi ana diliyle varlığını sürdürebileceğini, kimliğini yaşatacağını kavramıştır. İşte, Irak Türkmeninin yürek acılarını ortaya döken ve Türkçe sevdasının eşsiz şiirleri hoyratlardan birkaç örnek:
DilÃm dilÃm
Kes kavun dilÃm dilÃm
Men bu dilden vazgeçmem
Olırsam dilim dilim
Kerküklüyem siz bilin
Keserem düşman dilin
Neft töküp yandırsalar
Terk etmem Türkman dilin
Mendilimnen
Kan sildim mendilimnen
Parça parça olırsam
Vazgeçmem men dilimnen
Türkoğlu Türkman menem
Asılsam men dilinmen
Bir incisi
Parıldar bir incisi
Bin dilden konışırsav 1
Türk dili birincisi (Muhsin Ardeş)
Bu menim düz dilimnen
Uydırram söz dilimnen
‘Izrayıl’a can verrem
Ölendem 2 öz dilinmen
Alışsın
Kibrit vur mum alışsın 3
Baba dilin unutsa
Yavrı kimnen alışsın (Fuat Şeyh Mustafa)
Mendilimnen
Sil teriv mendilimnen
Koyılsam top ögine 4
Vazgeçmem men dilimnen (Debbağ Samet Bayraktar)
Telâfer gün batışı(r)
Güller dala sarışı(r)
Dilleri Türkman okur
Bu dil ona yakışı(r) (Selahattin Bayraktar)
Özdi(r) yârim
Asildi(r) özdü(r) yârim
Dünyaya degişmerem 5
Öz dilim öz diyarım (Fazıl Abdullah Tuzlu)
Dilden men
Kalemnen 6 sen, dilden men
Düşman bı kem aklıyla
İster geçim dilden men (Nasıh Bezirgân)
Ay getti ilim kaldı
Altında kilim kaldı
Kırdılar kol kanatım
Hamd ossın dilim kaldı. (Cumhur Kerküklü)
Dilive
Kurban ollam dilive
Allah bir kuvvet versin
Yerli Türkmen dilive 7(Safiye Tahir Bayraktar)
Türkmen canı
Şirindi Türkmen canı
Dini İslâm olana
Ögredin Türkmancanı (Diler Kasap)
Dilim var
Kavın iste dilim var
Asılda Kerkükliyem
Bak ne şirin dilim var8(C. Hasan Müftüoğlu)
Bir dilim yar
Bir kavın bir dilim yar
Ä°ki ÅŸeyi unutmam
Bir Kerkük bir dilim, yâr
-----------------------------
1 konuÅŸursan
2 ölürken
3 yansın
4 önüne
5 deÄŸiÅŸmem
6 kalemden
7 diline
8 Türkmenceyi
|
